Przełom w sprawie odwadniania ostoi dubelta na Bagnie Wizna!

Zgodnie z Zarządzeniem NR 26/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Bagno Wizna PLB200005 ingerencja w stosunki wodne (między innymi poprzez pogłębianie rowów melioracyjnych) jest zagrożeniem dla siedlisk takich gatunków ptaków jak m.in. kropiatka, derkacz, wodniczka, rybitwa białoskrzydła, kulik wielki czy dubelt. Niestety wbrew zarządzeniu, stosunki wodne na tym obszarze zostały zakłócone.

Już w 2020 r. Natura International Polska sygnalizowała o zaistniałym problemie w RDOŚ, kiedy to wraz z Fundacją Dzika Polska i TP Dubelt , wykryliśmy i udokumentowaliśmy intensywne prace melioracyjne prowadzone na tym obszarze. Pogłębiono i udrożniono w tym czasie ponad 30 rowów odwadniających, powodując tym samym nagły odpływ wody. Niestety prace te, kontynuowano w kolejnych miesiącach.

Na podstawie zdjęć satelitarnych, jak i dokumentacji fotograficznej sporządzonej na miejscu, udało się określić przebieg i skalę przeprowadzonych prac. W związku z tym, że dotychczas nie wykonano w ramach obowiązującego planu zadań ochronnych dla Natura 2000 Bagno Wizna działań polegających na odtworzeniu systemu zastawek, pogłębienie rowów poskutkowało znacznym obniżeniem poziomu wód na tym obszarze, a w konsekwencji do znacznego pogorszenia stanu siedlisk. Pomimo wydanej w listopadzie 2020 r. przez RDOŚ w Białymstoku decyzji zakazującej konserwacji rowów i odwadniania obszaru, prace były nadal prowadzone w kwietniu bieżącego roku na długości co najmniej 18 kilometrów (Ryc. 1 – mapa obrazująca rowy pogłębione w kwietniu 2022 r.).

W tym roku, prace prowadzono bezpośrednio w siedliskach lęgowych kulika wielkiego oraz w ich najbliższym sąsiedztwie, co potwierdziły zebrane dane m.in. na podstawie badań telemetrycznych z oznakowanych nadajnikami GPS-GSM kulików wielkich (źródło: TP Bocian)

​Obszar Natura 2000 Bagno Wizna PLB200005 to także ważna ostoja dubelta. W niewielkiej odległości, od realizowanych w kwietniu prac, znajdują się stanowiska tego gatunku. W związku z tym pogorszeniu uległy nie tylko siedliska bezpośrednio przy tokowiskach, ale i jakość żerowisk. Warto dodać, że na obszarze Bagna Wizna notuje się spadkowy trend liczebności dubelta, czego przyczyną jest w głównej mierze osuszanie terenu i intensyfikacja rolnictwa (wg Krajowego Programu Ochrony Dubelta).

Dnia 9 maja 2022 r. w Biurze Podlaskiej Izby Rolniczej w Porosłych. uczestniczyliśmy w spotkaniu samorządu rolniczego z posłami, przedstawicielami nauki oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Podczas spotkania narodził się pomysł trwałej i aktywnej współpracy wszystkich zainteresowanych stron w celu rozwiązania sporu, który nie wynika ze złych intencji, ale jest pochodną słabego przepływu informacji oraz konfliktu interesów powstałego pomiędzy obowiązującymi procedurami prawnymi dotyczącymi zarządzania siecią hydrologiczną w obszarach zmeliorowanych, a Planem Zadań Ochronnych.

Nadzieją na rozwiązanie problemu jest przygotowywana na zlecenie RDOŚ w Białymstoku ekspertyza mająca za zadanie wypracowanie modelu gospodarowania wodą na tym obszarze w taki sposób, żeby zapewnić odpowiednie warunki siedliskowe dla ptaków, przy jednoczesnym zachowaniu użytkowania rolniczego .

10 czerwca przedstawiciele Fundacji Natura International Polska, zapoznali się ze wstępnymi wynikami ekspertyzy zaprezentowanej podczas posiedzenia Regionalnej Rady Ochrony Przyrody działającej przy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku. Wersja ostateczna dokumentu ma się ukazać pod koniec br. roku.

13 czerwca w Urzędzie Gminy Rutki Podlaska Izba Rolnicza zorganizowała kolejne spotkanie z lokalnymi rolnikami, samorządowcami, przedstawicielami RDOŚ, KOWR, Wód Polskich, posłami oraz przedstawicielami organizacji pozarządowych i świata nauki w celu wypracowania kompromisu. Podczas spotkania prof. Sergiusz Jurczuk z ITP w Falentach wygłosili prezentacje dotyczące emisji gazów cieplarnianych ze zmeliorowanych torfowisk, natomiast prof. Wiktor Kotowski z Uniwersytetu Warszawskiego rozwinął ten problem w kontekście ochrony zasobów wodnych, klimatu oraz cennych elementów środowiska naturalnego. Na koniec spotkania Michał Korniluk z Fundacji Natura International wygłosił prezentację o potrzebie zachowania siedlisk przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 w tym uwzględnienia potrzeb na rzecz ochrony dubelta. W spotkaniu uczestniczył m.in. poseł Lech Kołakowski, sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który zadeklarował wsparcie w pogodzeniu potrzeb ochrony przyrody oraz działalności rolniczej na tym obszarze. Fundacja Natura International Polska złożyła też wniosek do RDOŚ w Białymstoku o dopuszczenie do postępowania na prawach strony. Mamy nadzieję, że konflikt, jaki narodził się w OSO Bagno Wizna, zamieni się w dobrą współpracę wszystkich zainteresowanych stron, na rzecz pogodzenia interesów lokalnych społeczności, ochrony wód, klimatu oraz cennych siedlisk i gatunków.