Wielkość areałów osobniczych |
Areał tokowiska – jednostka
|
|
W populacji skandynawskiej areały osobnicze dubelta zajmują od ok. 0,18 km2 do 0,97 km2, średnio ok. 0,42 km2 (Höglund i Robertson 1990). Dokładniejsze badania telemetryczne z użyciem loggerów GPS prowadzone w Polsce wskazują jednak na bardziej wyspowy charakter przestrzeni wykorzystywanej przez samce dubelta, co w połączeniu z obserwowaną u niektórych samców dyspersją wewnątrz-sezonową powoduje trudności w określeniu wielkości rzeczywistego areału osobniczego przy wykorzystaniu powszechnie stosowanych w ekologii metod takich jak MCP8 czy KED9. Wielkość i kształt areału osobniczego dubelta zależy ponadto od dostępności i stabilności żerowisk w trakcie sezonu lęgowego. Część samców, szczególnie w późniejszym okresie lęgowym (3 dekada maja oraz 1 i 2 dekada czerwca) może żerować w miejscach oddalonych nawet o 12 km od tokowiska (M. Korniluk - dane niepubl.). Przypuszcza się, że zjawisko to jest związane z zanikiem odpowiednich żerowisk bliżej tokowiska. Żerowiska dubeltów poza areałem tokowiska zlokalizowane były najczęściej na ekstensywnie wypasanych lub koszonych wilgotnych łąkach. Bardzo często w miejscach tych stwierdzano również ślady buchtowisk dzika, co może wskazywać na duże znaczenie działalności tych zwierząt w kształtowaniu żerowisk dubelta, szczególnie w biotopach suboptymalnych. Przypuszcza się, że rzeczywiste areały osobnicze dubelta mogą być w Polsce większe w stosunku do populacji skandynawskiej, co wynika prawdopodobnie z wykorzystywania odmiennych typów siedlisk oraz mniejszej ich stabilności i uboższych zasobów pokarmowych.
|
W ujęciu przestrzennym ochrona miejsc występowania dubelta powinna odnosić się do areału tokowiska, który zdefiniować można jako obszar wykorzystywany przez samce i samice z danego tokowiska na przestrzeni wielu sezonów lęgowych. W areale tym znajduje się arena tokowiska oraz siedliska dubelta dogodne do żerowania i gniazdowania. Jak pokazują badania telemetryczne prowadzone w Polsce na dwóch tokowiskach w dolinach Biebrzy i Narwi, przeważająca część stwierdzeń dubeltów znajduje się w promieniu do ok. 1 km od tokowiska, przy czym najwięcej żerujących ptaków notowano do 500 m (M. Korniluk - dane niepubl.).
Areał tokowiska na mechowisku w dolinie Biebrzy obejmował obszar ok. 110 ha, zaś w mineralnej części Doliny Górnej Narwi wyniósł ok. 160 ha (M. Korniluk - dane niepubl.)10. Wielkość i zasięg obszaru wykorzystywanego przez dubelty są zmienne między latami i zależą od bardzo wielu czynników. Są to m.in.: wielkość tokowiska (liczba samców), uwarunkowania przestrzenne (udział użytków zielonych, szerokość doliny itp.), dostępność i jakość preferowanych siedlisk (rodzaj i intensywność użytkowania oraz zasobność w bezkręgowce) oraz warunki hydrologiczne (powierzchnia obszarów o właściwym uwilgotnieniu). W latach o bardziej stabilnych i korzystnych warunkach siedliskowych zasięg areału tokowiska jest mniejszy niż w latach niekorzystnych. |
Kierując się zasadą ostrożności oraz ze względu na konieczność uzupełnienia wiedzy o wielkości areałów tokowiska dubelta11, proponuje się przyjąć obszar potencjalnych siedlisk dubelta w zasięgu do 1 km od tokowiska, jako docelowy obszar dedykowanych działań ochronnych, polegających na kształtowaniu siedlisk zgodnie z wymaganiami gatunku, zachowując wyższą priorytetowość dla terenów znajdujących się najbliżej tokowiska. Wszelkie działania mogące niekorzystnie wpływać na stan zachowania gatunku i jego siedlisk na tym obszarze powinny być traktowane jako zagrażające stanowisku dubelta.
Pozycje GPS z okolic tokowiska pochodzące z monitorowanych telemetrycznie samców dubelta w DGN w latach 2013 – 2015 oraz areał tokowiska wyznaczony przy użyciu dwóch różnych metod dla 95% pozycji. Kolorami zaznaczono poligony o różnym sposobie i intensywności użytkowania. Ryc. Michał Korniluk
