​W dniach 28-29 listopada, w Ośrodku Wypoczynkowo-Szkoleniowym „Zacisze” w Zwierzyńcu zorganizowaliśmy konferencję inaugurującą projekt LIFE „Implementacja Krajowego Programu Ochrony Dubelta w Polsce – etap I” połączoną z planowanym co roku sympozjum praktyków ochrony dubelta. Celem zaplanowanych sympozjów jest dzielenie się wynikami badań i praktycznymi doświadczeniami w ochronie dubelta i innych ptaków siewkowych. Interesuje nas również wypracowanie skutecznych rozwiązań systemowych i zapewnienie funduszy na dalszą realizację ochrony tej zagrożonej grupy ptaków.
     W spotkaniu wzięło udział blisko 50 osób z instytucji publicznych, środowisk akademickich oraz organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną przyrody w Polsce, na Białorusi i Ukrainie. Wśród uczestników znaleźli się także wykonawcy prac terenowych i inne osoby zaangażowane w projekt. Naszym celem było zapoczątkowanie merytorycznej dyskusji, która zapewne była prowadzona nie tylko na sali wykładowej, lecz również w kuluarach i w mniejszych grupach po zakończeniu spotkania.
     Spotkanie otworzył Paweł Szewczyk, członek Zarządu LTO, który przywitał przybyłych gości i przedstawił program oraz cele seminarium. 

    ​Pierwszą z przedstawionych prezentacji było wystąpienie koordynatora naukowego projektu – Michała Korniluka z Fundacji Natura International Polska, który przedstawił sylwetkę dubelta – głównego bohatera konferencji. W wygłoszonej prezentacji znalazło się szereg informacji o zasięgu gatunku w Polsce i Europie, jego biologii lęgowej i strategiach migracyjnych, oddziałujących zagrożeniach, najskuteczniejszych metodach ochrony oraz wynikach prowadzonych dotychczas badań naukowych. Uzupełnieniem prezentacji Michała było wystąpienia Pana Łukasza Wardeckiego z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków w zakresie wyników krajowego monitoringu dubelta, trendów jego liczebności oraz lokalizacji stanowisk.
W dalszej kolejności, Tomasz Bajdak (Koordynator Projektu LTO) oraz Michał Korniluk przedstawili założenia zaplanowanych działań praktycznych i naukowych projektu. Kolejną prezentację przedstawił Michał Fabiszewski, z fundacji Natura International Polska, który przybliżył słuchaczom cele, historię powstania oraz zakres Krajowego Programu Ochrony Dubelta.

    W kolejnej części spotkania wysłuchaliśmy doświadczeń zaprzyjaźnionych organizacji przyrodniczych, które w ramach swojej działalności również zajmowały się ochroną dubelta, lub podjęły się realizacji zadań zapisanych w krajowych programach ochrony przyjętych dla innych gatunków. Pani Edyta Kapowicz i Pan Roman Kalski z Polskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków przedstawili swoje doświadczenia i historię działań nastawionych na poprawę stanu zachowania populacji dubelta, w prezentacji pt. „Historia jednego tokowiska – czynna ochrona dubelta w praktyce”. Przebieg i efekty prac nad wdrażaniem krajowych programów ochrony gatunków na przykładzie kulika wielkiego i błotniaka łąkowego zaprezentował natomiast Pan Dominik Krupiński, z Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”.

    ​Jako że realizacja działań z zakresu kompleksowej, czynnej ochrony gatunków ptaków wymaga dużego nakładu środków (często niemożliwego do udźwignięcia przez organizacje pozarządowe), wszelkie tego typu działania prowadzone są z wykorzystaniem środków zewnętrznych. Są to zarówno środki europejskie (np. program LIFE) jak i krajowe (m.in. z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Pani Grażyna Hadjiraftis – kierownik wydziału LIFE w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, przedstawiła prezentację na temat obecnego stanu zaawansowania oraz przyszłych perspektyw wdrażania programu LIFE w Polsce.

    Na liście referatów nie mogło oczywiście zabraknąć prezentacji związanych z bardzo istotnymi dla ochrony dubelta kwestiami utrzymania właściwych stosunków wodnych. Pani Dorota Pusłowska-Tyszewska z Politechniki Warszawskiej przedstawiła zagadnienia związane z gospodarowaniem wodą na zbiorniku Siemianówka. Z kolei Pan Marek Elas z WWF Polska zaprezentował kwestie dotyczące aktualnego sposobu zarządzania rzekami w kontekście obszarów mokradłowych.

    Programy rolno-środowiskowo-klimatyczne są jednym z najważniejszych z systemowych narzędzi dla zachowania siedlisk dubelta. Pan Marek Jobda z Instytutu Technologicznego-Przyrodniczego w Falentach przedstawił wyniki monitoringu efektów realizacji tych programów dla ptaków.

    Po zakończeniu sesji referatowej, nastąpiła część dyskusyjna, w trakcie której poruszono
szereg zagadnień będących tematami wygłoszonych prezentacji. Szczególnie intensywna dyskusja dotyczyła dwóch tematów:
- gospodarowania naturalnymi zasobami wody w świetle zmieniających się warunków klimatycznych i uwarunkowań prawnych,
- sposobów i kryteriów przyznawania dopłat do takiego gospodarowania na trwałych użytkach zielonych, który będzie sprzyjał zachowaniu różnorodności ekologicznej tego rodzaju ekosystemów.  
 
    Drugi dzień projektu miał charakter wyjazdu terenowego. Wizja terenowa miała miejsce w górnym (źródliskowym) odcinku doliny Łabuńki (dopływu Wieprza) na stanowiskach dubelta: Wierzbie, Łabunie i Barchaczów. Obszar ten położony jest w Kotlinie Zamojskiej (Wyżyna Lubelska), w gminie Łabunie (woj. Lubelskie) i objęty jest ochroną jako OSO Dolina Górnej Łabuńki PLB060013 i SOO Doliny Łabuńki i Topornicy PLH060087. Kotlina Zamojska jest obniżeniem wypreparowanym w miękkich utworach kredowych w postaci margli i wapieni. Z wychodniami utworów kredowych związane jest występowanie licznych źródeł, bogatych w węglan wapnia, warunkujących powstanie torfowisk alkalicznych, będących pierwotnym siedliskiem dubelta. Obecnie torfowiska alkaliczne w dolinie Łabuńki już nie występują, ponieważ zostały one zmeliorowane i przesuszone. Powstałe w ten sposób ekstensywnie użytkowanie łąki mogą wciąż stanowić zastępcze siedliska dubelta, do tego niezbędna jest jednak odpowiednia gospodarka wodą i użytkowanie rolnicze sprzyjające zachowaniu struktury roślinności preferowanej przez ten gatunek. Uczestnicy wycieczki odwiedzili trzy stanowiska dubelta obejmujących szereg różnorodnych uwarunkowaniach wpływających na stan zachowania siedlisk dubelta.

    Zapewne pierwsze „seminarium praktyków ochrony dubelta” wypełniło lukę i potrzebę wymiany doświadczeń w gronie ekspertów z różnych dziedzin. Ochrona dubelta wymaga kompleksowych rozwiązań z zakresu gospodarki wodą, użytkowania rolniczego i ochrony tokowisk przed drapieżnikami. Proponowane rozwiązania powinny być podparte wynikami badań naukowych oraz monitoringu ich efektywności. Zagrożenia dubelta dotykają również innych gatunków ptaków siewkowych, które w większości wykazują niepokojące trendy spadkowe. Należą do nich kulik wielki, krwawodziób, rycyk, a nawet tak pospolita niegdyś w krajobrazie rolniczym czajka.. Dlatego w przyszłych edycjach „seminarium” będziemy omawiać te zagadnienia w perspektywie całej grupy ptaków siewkowych. Już teraz serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w przyszłorocznym seminarium.  ​

Na dwóch Lubelskich stanowiskach dubelta trwa budowa ogrodzenia stałego, które w niedługim czasie pozwoli na wprowadzenie wypasu zwierząt. Na pierwszym ze stanowisk, obejmującym czynne tokowisko dubeltów położone w obszarze Natura 2000 Dolina Szyszły, powstaje niemal 9 kilometrów ogrodzenia dodatkowo wyposażonego w zestaw elektryzatorów, zapobiegających zniszczeniu przez zwierzęta. Kolejne 3165 metrów płotu, powstaje w pobliżu wsi Olchowiec (obszar Natura 2000 Puszcza Solska) na historycznym tokowisku dubelta, opuszczonym prawdopodobnie w wyniku zaprzestania użytkowania. 
Wypas zapewnia ptakom dużą mozaikowość siedlisk oraz w porównaniu do wczesnych pokosów zwiększa szansę na przetrwanie gniazda i przeżycie piskląt. Zwierzęta poprzez rozdeptywanie zwartej obumarłej roślinności zalegającej przy gruncie tworzą tysiące mikrosiedlisk, które nie byłyby dostępne dla dubeltów mimo pozornie odpowiedniego typu zbiorowiska roślinnego w makroskali. W glebach o podłożu mineralnym, wypas wpływa również korzystnie na zagęszczenie dżdżownic w glebie, stanowiących główne pożywienie dubelta. Pasące się zwierzęta mają dodatkowo funkcję odstraszającą potencjalne drapieżniki co może wpłynąć na zwiększony sukces lęgowy dubelta. Taką zależność zaobserwowano np. dla czajki, rycyka i krwawodzioba, gdzie prawdopodobieństwo zniszczenia gniazd przez drapieżniki było istotnie niższe w miejscach intensywnie wypasanych.

Zapraszamy do lektury i wysłuchania relacji naszych kolegów Michała Korniluka i Tomka Bajdaka, którzy przy okazji dni otwartych Roztoczańskiego Parku Narodowego, udzielili krótkiego wywiadu na temat naszego projektu.
Obydwaj nie poznali swoich głosów ;)

https://radio.lublin.pl/news/chroniac-dubelta-chronimy-caly-ekosystem

W czerwcu na czterech wybranych tokowiskach wykonaliśmy pierwsze ortofotomapy na tokowiskach dubeltów na Podlasiu i Lubelszczyźnie. W tym celu wysłaliśmy naszych regionalnych koordynatorów, Pawła i Michała, na kurs i egzamin z latania dronem, który o dziwo ukończyli z wynikiem dostatecznym.  Następnie z pomocą tych sprytnych urządzeń (DJI Mavic 2 Pro) wykonaliśmy naloty nad łąkami, gdzie występują dubelty. Drony wykonały w tym czasie setki zdjęć, które z kolei umożliwiły nam stworzenie najbardziej aktualnej mapy siedlisk w obrębie tokowisk. To bardzo ważne zadanie w ochronie tego niezwykłego ptaka. Uzyskaliśmy w ten sposób cenny materiał, który pozwoli zaplanować najlepsze zadania ochronne, np. konieczność wykoszenia konkretnych działek, dotarcie do ich właścicieli i podjęcie próby zmodyfikowania gospodarowania na tym terenie. W kolejnym roku - kiedy zaopatrzymy ptaki w nadajniki – dowiemy się więcej o wybiórczości siedliskowej dubeltów.