​Dnia 19 kwietnia w dzienniku ustaw ukazało się ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 31 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (https://dziennikustaw.gov.pl/D2023000073401.pdf), które jest aktem wykonawczym do ustawy z dnia 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (Dz. U. poz. 412). Fundacja Natura International Polska, zarówno niezależnie jak również w ramach Koalicji organizacji pozarządowych Rolnictwo Dla Przyrody (https://otop.org.pl/2020/03/04/koalicja-rolnictwo-dla-przyrody/) bardzo aktywnie uczestniczyła w konsultacjach tych dokumentów.
W okresie prawie trzech lat uczestniczyliśmy w kilkudziesięciu spotkaniach z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi i Instytutem Technologiczno-Przyrodniczym w Falentach oraz Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska (GIOŚ). Przed pandemią jeszcze na żywo, później głównie online. Skąd tak duże nasze zaangażowanie? Otóż interwencje rolno-środowiskowo-klimatyczne, a zwłaszcza warianty dedykowane ptakom są głównym narzędziem finansującym ekstensywne użytkowanie łąk w Polsce. Są też podstawowym narzędziem implementacji działań ochronnych dla na podmokłych łąkach i torfowiskach realizowanych w matach PZO w obszarach Natura 2000. Zapisy dotyczące termonów pokosów, obsady zwierząt czy sposób koszenia, muszą być z jednej strony zgodne z potrzebami ochrony gatunków i siedlisk, z drugiej zaś być na tyle elastyczne i przystępne, aby rolnicy byli zainteresowani podejmowaniem zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych. Zadanie takie nie jest łatwe, stad prace nad wspomnianymi dokumentami wymagały tak szerokiej konsultacji.
Wśród wariantów ornitologicznych znalazł się też taki dedykowany dubeltowi - Ochrona siedlisk lęgowych dubelta i kulika wielkiego z możliwością wdrażania wariantu zarówno w obszarach Natura 2000 jak i poza nimi. Zdecydowanie najbardziej przełomowym i korzystnym dla ochrony siedlisk dubelta jest nowa podstawa kwalifikowania działek do wariantów dedykowanym temu gatunkowi. Dotychczas ekspert musiał stwierdzić dubelta w terenie, co każdy kto szukał dubeltów wie, że nie jest to łatwym zadaniem. Gatunek ten nie dość, że jest bardzo skryty i trudno go stwierdzić za dnia, to w nocy przebywa na tokowiskach, a więc w miejscach oddalonych nieraz setki metrów a nawet ponad kilometr od miejsc żerowania, a więc siedlisk, które użytkuje za dnia. Skutkowało to tym, że warianty dedykowany dubeltowi był często nieproponowany rolnikom przez ekspertów przyrodniczych, gdyż zwyczajnie prawdopodobieństwo jego wykrycia było bardzo niewielkie. Dziś podstawą kwalifikacji do wariantu dedykowanemu dubeltowi jest warstwa krajowego zasięgu siedlisk gatunku oparta o wyniki monitoringu GIOŚ. Tym samym, rolnik składający wniosek będzie mógł sprawdzić na portalu eWniosekPlus czy jego działka znajduje się w zasięgu występowania siedlisk dubelta i podjęć zobowiązanie bez wykonywania dokumentacjo przyrodniczej. W takim wypadku ekspert przyrodniczy będzie wyłącznie doprecyzowywał wymogi użytkowania w taki sposób, ale najlepiej sprzyjały siedliskom dubelta. O tym jakie użytkowanie najbardziej sprzyja dubeltowi w zależności do typu siedliska przeczytacie w Krajowym Programie Ochrony Dubelta. Rozwiązanie to przyczyni się do zdecydowanie lepszego rozpowszechnienia wariantu dedykowanego dubeltowi. I choć nie wszystko co chcielibyśmy i proponowaliśmy udało się uwzględnić w nowej pięcioletniej perspektywie interwencji RŚK, wprowadzonych zostało wiele zapisów, zdecydowanie działających na korzyść ochrony dubelta i za którymi oczywiście mocy postulowaliśmy. Oprócz wspomnianej powyżej podstawy kwalifikowania wariantu dubeltowego, najbardziej korzystnymi zmianami w stosunku do poprzedniej perspektywy RŚK są głównie:

1. Nadrzędność zapisów PZO względem sposobów i reżimów użytkowania określonych w wariantach RŚK. Tym samym, jeżeli przyszłe PZO będzie określało mozaikę użytkowana w areale tokowisk dubelta (co planujemy opracować w ramach projektu), rolnik będzie mógł skorzystać z wariantu dedykowanemu dubeltowi, mimo że np. terminy koszenia będą inne niż te zapisane w rozporządzeniu RŚK. Zapisy takie będą sprzyjać powstania w areale tokowisk dubelta mozaiki użytkowania dopasowanej do potrzeb siedliskowych danego stanowiska.
2.  Możliwość kwalifikowania działek do wariantu dubeltowego poza obszarami Natura 2000.
3. Zwiększona obsada wypasanych zwierząt od 0,5 do 2 DJP/ha lub od 0,2 do 1 DJP/ha, w przypadku siedlisk o podłożu torfowym. Możliwość zwiększenia obsady ma to szczególne znaczenie w przypadku żyznych siedlisk na równinach zalewowych.
4. W pierwszym roku realizacji zobowiązania, w sytuacji odtwarzania zdegradowanych siedlisk (łąki nieużytkowane od wielu lat lub łąki z gatunkami niepożądanymi) dopuszczenie 3 pokosów w roku i obsady zwierząt do 3 DJP/ha. Dzięki zintensyfikowaniu użytkowania w pierwszym roku, nieużytkowane od wielu lat łąki, szczególnie te porośnięte szuwarem i gatunkami inwazyjnymi, stanowiące potencjalne siedliska dubelta, będą mogły być przekształcone w kierunku zbiorowisk łąkowych, preferowanych przez dubelty.
5. Wykoszenia niedojadów nie rzadziej niż raz na 2 lata. Coroczne koszenie niedojadów zmniejszała mozaikowość siedliska, preferowaną przez dubelta oraz inne gatunki ptaków siewkowych.
6. Dodatkowa płatność retencyjna wynosząca 280/ha w przypadku, gdy w danym roku została działa została zalana lub podtopiona, na poziomie przynajmniej 80% przez co najmniej przez 12 następujących po sobie dni w okresie od dnia 1 maja do dnia 30 września. Jak wykazał monitoring hydrologiczny prowadzony w naszym projekcie na 16 stanowiska dubelta w Polsce, wysokie nasycenie wodą jest kluczowe dla zachowania siedlisk dubelta w odpowiedniej kondycji co przekłada się na stabilność tokowisk pod względem liczby przebywających tam samców.

Można by jeszcze wymienić kilkanaście dobrych i subtelnych zmian, które wpłyną na korzyść siedlisk dubeltów ich pozytywny wpływ będzie miał charakter kumulatywny.
Dziękujemy wszystkim osobom, których zaangażowanie i wiedza doprowadziły do korzystnych zmian w nowej perspektywie programów rolno-środowiskowo-klimatycznych.
Rolników zachęcamy do podejmowania wariantów RŚK, ekspertów przyrodniczych zapraszamy do kontaktu z pracownikami projektu w celu doprecyzowania wymogów użytkowania sprzyjającego zachowanie siedlisk dubelta. W przypadku chęci konsultacji prosimy kontaktować się z:
Woj. Podlaskie i Mazowieckie: Michał Korniluk, michal.korniluk@natura-international.org.pl
Woj. Lubelskie: Tomasz Bajdak, tomasz.bajdak@lto.org.pl

​Odtworzone w projekcie łąki torfowe czekające na przylot dubeltów. W siedlisku widoczna mozaika użytkowania ze znaczną ilością odkrytej gleby, urozmaiconą strukturą roślinności i podtopionymi fragmentami. (fot. M. Korniluk)

​

​Mozaika ekstensywnie koszonych łąk na równinie zalewowej sprzyjająca zachowaniu siedlisk dubelta w odpowiedniej kondycji. (fot. M. Korniluk)

​Przykładowa działka w aplikacji eWniosekPlus w zasięgu występowania dubelta.

 Wydłużamy Projekt Dubelt_LIFE!

     Dziś chcemy się podzielić kolejną radosną informacją. Dzięki pozytywnemu rozpatrzeniu przez Komisję Europejską naszego wniosku o wydłużenie okresu realizacji projektu LIFE nasze działania mające na celu ochronę naszych dubeltów będziemy mogli kontynuować do końca sezonu 2023. W tym czasie planujemy między innymi zakupić ok 20 hektarów gruntów, oraz odtworzyć łącznie ponad 50 hektarów łąk i pastwisk, położonych w bezpośrednim sąsiedztwie tokowisk dubeltów. Podejmiemy także próby odnalezienia kolejnych tokowisk dlatego będziemy wdzięczni za przesyłanie do nas wszelkich informacji dokonanych w tym sezonie obserwacji tych tajemniczych ptaków

 Proste działanie – duży efekt

     W ramach projektu Dubelt LIFE, oprócz realizowanych na dużą skalę zadań związanych z odtwarzaniem siedlisk dubelta, staramy się polepszać warunki jego bytowania na stanowiskach, gdzie nie posiadamy własnej ziemi. W praktyce wygląda to tak, że uzyskujemy ustne przyzwolenie właścicieli na wykoszenie fragmentu wykorzystywanej przez ptaki łąki. Dubelt należy do gatunków, które w wyborze miejsca na tokowisko bardzo przywiązują się do konkretnego fragmentu danej działki. Kiedy warunki w obrębie tokowiska drastycznie się pogorszą, ptaki potrafią wynieść się zupełnie z okolicy, przyłączając się do innych funkcjonujących tokowisk, często położonych wiele kilometrów dalej.

​Jak się okazuje, takie działania przynoszą bardzo wymierne efekt., Doraźnie przeprowadzone w 2022 roku prace (ręczne koszenie, ograniczone tylko do areny tokowiskowej) na dwóch tylko tokowiskach: Perespa i Skryhiczyn nad rzeką Bug, przyczyniły się do zwiększenia liczby tokujących ptaków z odpowiednio: 4 do 12 i z ok. 10 do ok. 20 samców.

W ubiegłym tygodniu analogiczne zabiegi wykonaliśmy na niewielkim tokowisku położonym nad rzeką Wełnianka w okolicy miejscowości Turowiec. Liczymy, że i w tym przypadku dubelty skorzystają z naszej pomocy i wiosną licznie przystąpią do swoich zalotów.
Zdjęcie z drona: Sylwek Aftyka

Spotkanie w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

W dniach 9-10 lutego 2023 r. miało miejsce spotkanie Platform Meeting projektów LIFE, na którym nie zabrakło także przedstawicieli naszego projektu.

Wydarzenie w formacie „open space” było okazją do wymiany doświadczeń i dyskusji na temat trudności związanych z wdrażaniem poszczególnych działań. W spotkaniu wzięło udział ponad 60 osób – pracowników różnych instytucji realizujących aż 18 polskich projektów LIFE oraz przedstawicieli instytucji nadzorujących prawidłową realizację projektów tj. NEEMO EEIG oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.

W pierwszym dniu dyskutowano na tematy związane z bieżącą realizacją projektów środowiskowych i klimatycznych, napotykanymi problemami oraz dobrymi praktykami, a także rozliczaniem projektów pod względem formalnym i finansowym. Po zakończonych dyskusjach odbyło się zwiedzanie Ośrodka Edukacji Przyrodniczej, podczas którego zaprezentowano m.in. Nidarium oraz laboratorium, a także obiekty zlokalizowane w pobliżu - wieżę do obserwacji ornitologicznych oraz stację kolejki wąskotorowej.
Drugi dzień uczestnicy spędzili w terenie, gdzie prezentowano efekty realizacji działań projektu LIFE pn. „Renaturyzacja śródlądowej delty rzeki Nidy". Była okazja zobaczyć m.in. efekty prac renaturyzacyjnych na obszarze śródlądowej delty rzeki Nidy oraz prowadzonego na siedliskach łąkowych wypasu krów i koników polskich.
Tematów do dyskusji i wymiany doświadczeń nie brakowało, tym bardziej, że podobnie jak w naszym, w projekcie LIFE4Delta prowadzone są działania związane z odtwarzaniem łąk, wypasem zwierząt oraz poprawą stosunków wodnych. 

Foto dzięki uprzejmości LIFE4Delta.

    Z racji przypadającego dziś Światowego Dnia Mokradeł, które przebiega w tym roku pod hasłem "Już czas na przywrócenie mokradeł", chcielibyśmy przybliżyć Wam jedno z bardziej istotnych dla Lubelskiej ornitologii miejsc związanych z siedliskami torfowiskowymi.
Krowie Bagno, bo o nim mowa to zajmujący ok. 3500 ha kompleks łąk i torfowisk położony w powiecie włodawskim, na styku gmin Urszulin, Hańsk i Stary Brus. Według relacji miejscowych mieszkańców dawno temu w okresie wiosennych roztopów, pomiędzy oddalonymi od siebie o ok. 10 km Urszulinem a Krychowem można było bez problemów przemieszczać się łodziami. Komuś, kto Krowie Bagno zna od niedawna, może się to wydawać nierealne, ponieważ teren ten został zmeliorowany, a mało śnieżne zimy nie zapewniają zbyt wielkiego zasilania wodami roztopowymi. W praktyce większości obszaru jest wyraźnie przesuszona i nie kojarzy się z mokradłami.
     Tegoroczna zima pokazała jednak, że to wcale nie były legendy. Wystarczyła kilkudziesięciocentymetrowa pokrywa śnieżna i bardzo szybka odwilż, a znaczna część terenu znalazła się pod wodą, tworząc malownicze rozlewiska, które wiosną z pewnością stworzą wspaniałe warunki dla wielu gatunków ptaków.
A skoro o ptakach mowa to nie sposób nie wspomnieć, że Krowie Bagno jest jednym z ciekawszych miejsc na ornitologicznej mapie Lubelszczyzny. Do tej pory stwierdzono tu występowanie ponad 220 gatunków ptaków. W trakcie wiosennych i jesiennych przelotów można tu spotkać stada gęsi liczące nawet do 10 tyś. osobników oraz bardzo duże koncentracje żurawi (do 3500 os.). Jest to jedna z nielicznych w regionie ostoi kulika wielkiego, błotniaka łąkowego, wodniczki oraz miejsce regularnego żerowania gadożerów. No i co dla nas najważniejsze – lokalna populacja Dubelta, oszacowana na 32 tokujące samce stanowi ok 6% krajowej populacji tego gatunku!! Znajdzie się też co nieco dla miłośników ptaków szponiastych – na Krowim Bagnie stwierdzono do tej pory 26 gatunków, z czego najbardziej spektakularna obserwacja dotyczy stada ok. 700 kobczyków!!
      Walory przyrodnicze tego obszaru sprawiły, że Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne złożyło do Lubelskiego RDOŚ wniosek o objęcie Krowiego Bagna dodatkową ochroną, poprzez włączenie go do położonego po sąsiedzku obszaru Natura 2000 Polesie. Procedura, którą należy przejść, aby utworzyć lub zmienić granice obszaru Natura 2000 nie jest łatwa, ale mamy mocne argumenty merytoryczne i wierzymy, że wszelkie trudności formalne uda się pokonać. Co ciekawe, Krowie Bagno jest obecnie miejscem, w którym obecnie, czynną ochronę ptaków prowadzą trzy organizacje: LTO w partnerstwie z RDOŚ Lublin w ramach projektu Dubelt_LIFE odtwarza siedliska dubelta, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków poprawia jakość siedlisk wodniczki, a fundacja Ptasie Horyzonty wspiera lokalną populację kulika wielkiego i rycyka.

    Pod kierownictwem Ігор Шидловський ukazała się niedawno publikacja podsumowująca wyniki inwentaryzacji tokowisk dubelta w zachodniej Ukrainie. W latach 2020-2021, świetnemu zespołowi ornitologów (Ihor Shydlovskyy, Iurii Strus, Mykhailo Franchuk) udało się zweryfikować wiele potencjalnych miejsc występowania, a także rozpoznać aktualne zagrożenia i określić potrzeby ochrony dubelta.
Szybko postępująca degradacja siedlisk związana jest z jednej strony z osuszaniem terenów mokradłowych na potrzeby rolnictwa, z drugiej zaś z zanikiem użytkowania rolniczego na obszarach najbardziej podmokłych ( sukcesja trzciny i krzewów).

​       Autorzy oceniają, że w wyniku tych zmian, na przestrzeni ostatnich dekad zasięg występowania dubelta w zachodniej Ukrainie przesunął się o około 150 km na północ. Na podstawie wyników inwentaryzacji oraz przygodnych obserwacji z lat wcześniejszych oszacowano populację dubelta w Zachodniej Ukrainie na 150-200 samców.

Abstrakt oraz artykuł (po poproszeniu autorów) dostępny jest tu:
https://www.researchgate.net/.../366943309_Historical_and...

​Szczególne podziękowania dla Mykola Skyrpan, Vlad Gedziuk, Petro Hryniuk, Oleksiy Dubovyk, Ivan Zahorodniy, Taras Kryvulskyi, Oleksandr Dobrynskyi, Vasyl Mateychyk, Rostyslav Zhuravchak, Hanna Kuzio, Petro Vorman, Roman Stefanyshyn, Andriy Suran, Serhiy Cycuyra and Vitaliy Turych.

Mamy nadzieję, że już niedługo będziemy mogli kontynuować współpracę. Trzymajcie się przyjaciele! Slava Ukraini!

​Opracowanie to jest efektem projektu „Implementacja Krajowego Programu Ochrony Dubelta w Polsce – etap I” realizowanym przez LTO i Naturę International Polska.

       W ramach projektu DUBELT LIFE w ostatnich dniach zwiększyliśmy zasięg wypasanych potencjalnych siedlisk dubelta. Tym razem zainstalowaliśmy lekkie ogrodzenie dla koników polskich w dolinie rzeki Wirowa, na skraju Puszczy Solskiej. Lokalizacja miejsca wypasu nie była oczywiście przypadkowa. W poprzednich latach obserwowaliśmy w tym miejscu dubelty, mamy więc cichą nadzieję, że poprawa warunków siedliskowych sprawi, że ptaki w dolinie Wirowej zadomowią się na stałe.

      Dlaczego to tak ważne? Wprawdzie łąki te regularnie kosimy i zbieramy siano, to jednak w drugiej części sezonu wegetacyjnego roślinność odbija na tyle intensywnie, że wiosną następnego roku warunki nie są optymalne. Stąd nieoceniona pomoc koników, które zadbają o odpowiednią strukturę roślinności.
Dodajmy dla porządku, że w miejscu tym co roku obserwujemy żerujące orliki krzykliwe i gadożery .

Przypominamy że dalszy rozwój wypasu można wesprzeć poprzez nasza zbiórkę: https://zrzutka.pl/jzben9

Projekt współfinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska I Gospodarki Wodnej Warszawa

   Jesień to dla przyrodników czas odpoczynku po sezonie lęgowym, ale i pora na podsumowanie danych zebranych w terenie wiosną i latem. W projekcie Dubelt_LIFE jesteśmy w trakcie odbioru raportów z wykonanych w tym roku prac. Otrzymaliśmy już od wykonawców sprawozdanie z realizacji zadania polegającego na doszukiwaniu nowych stanowisk dubelta w kraju. O efektach czteroletnich prac wykonanych w ramach tego działania poinformujemy niebawem, ale wcześniej chcielibyśmy podzielić się radosną dla nas informacją. Otóż w trakcie monitoringu potencjalnych stanowisk dubelta, w pobliżu wsi Matcze, w dolinie Bugu odnalezione zostało nowe tokowisko. Nie byłoby w tym może nic nadzwyczajnego (w końcu to Lubelszczyzna ), gdyby nie fakt, że ptaki tokowały w obrębie ogrodzonych przez nas w 2020 roku nadbużańskich łąk, na których prowadzony jest wypas koników polskich.

​Cieszymy się bardzo, że ptaki doceniają naszą pracę i liczymy, że zostaną w tym miejscu na dłużej, a w przyszłym sezonie wyprowadzą lęgi, zakończone sukcesem.

Nie od dziś wiemy, że zachowaniu siedlisk dubelta sprzyja wypas. Okazuje się, że żubry doskonale odnajdują  się na obszarach, na których występuje również dubelt przyczyniając się tym samym do ochrony gatunku. Zdjęcia wykonaliśmy przy okazji nalotów fotogrametrycznych w projekcie „Implementacja Krajowego Programu Ochrony Dubelta w Polsce – etap I”. Na ich podstawie opracowujemy mapy użytkowania w areałach tokowisk dubelta celem lepszego dopasowania użytkowania rolniczego do potrzeb siedliskowych gatunku. Tylko jak teraz uwzględnić w analizach taki wypas?

​Utrzymanie siedlisk dubelta w dolinie Sokołdy wymaga ekstensywnego użytkowania łąk. Niestety, ze względu na trudności związane z koszeniem na równinach zalewowych czy zalewanych przez bobry potorfowych łąkach, ich użytkowanie zostało w znaczącej mierze zarzucone. Skutkuje to zarastaniem łąk wilgotnych i świeżych ziołoroślami, gęstą trzciną czy nalotem wierzbowym, a tym samym do utraty siedlisk dubelta. W tym roku w ramach projektu Life „Implementacja Krajowego Programu Ochrony Dubelta w Polsce – etap I” odtwarzamy dla dubeltów kolejne 4 ha łąk nieużytkowanych od wielu lat.